Kaka tutma diğer adıyla enkoprezi, tuvalet eğitimi almış çocukların dışkılarını istem dışı iç çamaşırlarına sızdırması ya da dışkı tutma zorluğu olarak tanımlanır. Doktorlar buna dışkı kirlenmesi de demektedir. Tahminler, 12 yaşın altındaki çocukların %3'e kadarının dışkı kirlenmesi yaşadığını söylemektedir. Enkoprezi, bir hastalık değil bir semptomdur. Enkoprezi tanısı için dışkıda kirlenmenin en az 3 ay boyunca ayda en az bir kez olması gerekir.
Tıbbi bir durumun veya ilaç gibi madde kullanımının doğrudan sonucu olmamalıdır. Doktorlar çoğunlukla enkopreziyi kronik kabızlık ve bağırsak hareketinin engellenmesiyle ilişkilendirir. Bazı araştırmalara göre, bu duruma sahip çocukların %90-95'inde kabızlık ve dışkı tutumu da görülmektedir. Dışkı sert ve geçmesi zor olduğunda rektum ve kolon da etkilenebilir. Bu dışkı impaksiyonu olarak bilinir. Sonunda, sıvı dışkı sert dışkının etrafından sızmaya başlar ve bu da dışkının kirlenmesine neden olur.
Kaka Tutma (Enkoprezi) Nedenleri
Kaka tutma enkoprezi nedenleri arasında kronik veya uzun süreli kabızlık ve duygusal stres yer alır. Genellikle dışkı kirlenmesi istemsizdir ve çocukta kaygı, utanç ve suçluluk duygularına neden olabilir. Bu durum, çoğunlukla çocukluk döneminde görülür, ancak nadir durumlarda yetişkinlerde de görülebilir. Enkoprezi, psikolojik veya sosyal faktörlerle ilişkilendirilir. Çocuğun tuvalet alışkanlıklarının gelişimi sırasında yaşadığı stres, travma veya zorluklarla bağlantılı olabilir. Nedenler arasında şunlar sayılabilir:
• Dışkının normal şekilde atılmasını zorlaştırabilen ve enkopreziye katkıda bulunabilen kronik kabızlık veya bağırsak hareketlerindeki düzensizlikler
• Çocuğun tuvalet eğitimi sürecinde yaşadığı zorluklar veya gecikmeler
• Aile içi stres, boşanma, taşınma gibi yaşam değişiklikleri veya çocuğun yaşadığı travmatik deneyimler
• Aile dinamikleri, ebeveyn tutumları, çocuğun duygusal sağlığı ve sosyal çevresi gibi psikososyal faktörler
• Nadiren, hormonal bozukluklar, bağırsak anomalileri veya nörolojik sorunlar gibi tıbbi durumlar
Kaka Tutma (Enkoprezi) Belirtileri
Kaka tutma (Enkoprezi) belirtileri, çok az uyarıyla aniden dışkıyı çıkarma ihtiyacı, bağırsak hareketlerinden kaçınmak, ishale benzeyen gevşek, sulu dışkılar, kabızlık ve karın ağrısı, çok büyük, sert, kuru dışkılar, ağrı nedeniyle anal bölgeyi ovalamak, kirli iç çamaşırını saklamak, iştah kaybı, stres, kaygı veya suçluluk duyguları gibi belirtilerdir. Çocuğun tuvalet alışkanlıklarında belirgin bir değişiklik gözlemlenebilir.
Bu problemi olan çocuklar, dışkıyı kaçırdıkları zaman kötü kokulu giysiler veya çamaşırlarla karşılaşabilir. Ayrıca, kaka tutma problemi olan çocuklar, bağırsak boşalması ihtiyacını gösteren belirtileri tanıyamayabilir veya görmezden gelebilir. Belirtilerden bir veya birkaçının varlığı, çocuğun bir uzman tarafından değerlendirilmesi ve gerekirse tedavi edilmesi gerektiğini gösterebilir.
Kaka Tutma (Enkoprezi) Tedavisi
Enkoprezi genellikle altta yatan nedenlerin tanımlanması ve tedavi edilmesiyle yönetilir. Tedavi genellikle bir çocuk psikoloğu veya pediatrik gastroenterolog gibi uzmanlar tarafından yönlendirilir ve tıbbi değerlendirme, psikososyal destek ve terapi, tuvalet alışkanlığı eğitimi, diyet ve egzersiz gibi yöntemlerle yapılır. Altta yatan tıbbi durumların tespit edilmesi ve tedavi edilmesi için bir tıbbi değerlendirme yapılabilir.
Aile terapisi, çocuk psikoterapisi veya davranış terapisi gibi psikososyal destek ve terapi yöntemleri, çocuğun ve ailenin enkopreziyle başa çıkmasına yardımcı olabilir. Tuvalet alışkanlığı eğitimi programları ve yönergeleri, çocuğun düzenli tuvalet alışkanlıklarını geliştirmesine yardımcı olabilir. Uygun bir diyet ve egzersiz planı, bağırsak sağlığını destekleyebilir ve enkopreziyi yönetmede yardımcı olabilir. Enkoprezi tedavisi bireyselleştirilmiş olmalıdır.
Çocuğun yaşına, sağlık geçmişine ve belirtilerinin şiddetine bağlı olarak, tedavi planı bireyselleştirilmelidir. Kaka tutma (enkoprezi) tedavisi için İzmir Psikolog Doğan Tura’dan yardım alınabilir. Tedavi planı; çocuğun yaşına, sağlık durumuna ve altta yatan nedenlere göre uyarlanır. Tedaviye erken başlamak, enkoprezi belirtilerinin iyileşmesini ve komplikasyonların önlenmesini sağlayabilir.