Dikkat eksikliği ve hiperaktivite genellikle çocukluk çağında başlayan; dikkat, dürtü kontrolü ve hiperaktivite ile ilgili zorluklarla karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluk olarak tanımlanır. Ancak, bazı vakalarda ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde de devam edebildiği söylenebilir. Bu sorun insanların davranışlarını etkiler. DEHB'si olan kişiler huzursuz görünebilir, konsantre olmakta zorluk çekebilir ve dürtüyle hareket edebilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri, genellikle erken yaşta fark edilmektedir. Çocuğun durumu, örneğin okula başlamak gibi, değiştiğinde daha belirgin hale gelebilir. Çoğu vaka çocuklar 12 yaşın altındayken teşhis edilir, ancak bazen daha geç çocukluk döneminde teşhis edilebilir. Bazen DEHB, çocukken fark edilmez ve daha sonra yetişkin olduğunda teşhis edilir. DEHB belirtileri yaş ilerledikçe düzelebilir, fakat genç yaşında teşhis konulan birçok yetişkinin sorunları devam da edebilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Belirtileri
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri, üç ana kategoride incelenir. DEHB'nin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, nörolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu bu sorunun üzerinde önemli bir rol oynar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan kişilerde beyin kimyasındaki dengesizlikler ve frontal korteks, prefrontal korteks ve bazal gangliyon gibi beyin bölgelerinde işlev bozuklukları gözlemlenebilir.
Uyku ve kaygı bozuklukları gibi ek sorunlar da yaşanabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin incelendiği üç ana kategorin başında dikkat eksikliği yer alır. Dikkat eksikliği belirtileri arasında dikkatin kolayca dağılması, işleri tamamlamada zorluk, dikkat gerektiren görevlere odaklanma güçlüğü ve detayları gözden kaçırma yer alır. Diğer kategori olan hiperaktivite belirtileri arasında aşırı hareketlilik, yerinde duramama, sürekli konuşma, sık sık ayağa kalkma ve sakin oturma güçlüğü yer alır.
Dürtüsellik, son ana kategoridir. Dürtüsellik belirtileri arasında kontrolsüz davranma, beklememe, başkalarının sözünü kesme, tehlikeli aktivitelerde bulunma ve düşünmeden hareket etme yer alır. Belirtiler; kişinin yaş, cinsiyet, bireysel farklılıkları ve çevresel faktörleri gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tanı, belirtilerin uzun süre devam etmesi ve işlevselliği önemli ölçüde etkilemesi durumunda konur.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Dikkat eksikliği hiperaktivitenin nedeni, kesin olarak bilinmemekle birlikte sorun ailelerde de görülmektedir. Araştırmalara göre aynı zamanda DEHB hastası olmayanlarla karşılaştırıldığında DEHB olan kişilerin beyinlerinde birtakım olası farklılıklar olduğu da tespit edilmiştir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu nedenleri arasında rol oynayabileceği öne sürülen diğer faktörlerden bazıları şunlardır:
• Erken doğmak (hamileliğin 37. haftasından önce)
• Düşük doğum ağırlığına sahip olmak
• Hamilelik sırasında alkol ve madde kullanımı ile sigara içmek
• DEHB herhangi bir zihinsel soruna sahip kişilerde ortaya çıkabilir, ancak öğrenme güçlüğü olan kişilerde daha sık görülür.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tedavisi
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite çocuklar için, tedavisi olmasa da, gerekirse ilacın yanı sıra ebeveynlere ve etkilenen çocuklara yönelik uygun eğitim desteği, tavsiye ve destek ile yönetilebilir. DEHB'li yetişkinler için ilaç, genellikle önerilen ilk tedavidir, ancak bilişsel davranışçı terapi (CBT) gibi psikolojik terapiler de yardımcı olabilir. DEHB'nin tedavisi, bireysel ihtiyaçlara göre özelleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Bu konuda İzmir Psikolog Doğan Tura’dan destek alabilirsiniz.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite tedavisi, genellikle bir multidisipliner ekibin iş birliğiyle yürütülür ve beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzeltmek için uyarıcı ilaçları, bireysel veya grup tedavisini, bilişsel davranış terapisini, sosyal beceri geliştirme programlarını içerebilir. DEHB olan bireyler için eğitim ve öğretim ortamlarında uygun destek ve düzenlemeler sağlanabilir.
